Ewolucja pozy Arabesque

zdj. TotumRevolutum (Pixabay.com)

Arabeski (fr. Arabesque) to poza ktora mozemy znalezc nie tylko w tancu klasycznym ale rowniez w lyzwiarstwie figurowym, w gimnastyce artystycznej, w gimnastyce sportowej.... Ale czy zastanawialiscie sie kiedys jak i kiedy w ogole poza arabeski powstala i jaka byla jej ewolucja w dziejach?

Arabesque - narodziny

Omawianie arabeskow nalezy zaczac od odwolania sie do malarstwa XVII wieku.
W wieku XVII arabeska jest synonimem wloskiego wyrazenia groteska - oznaczajacego specjalny styl w malarstwie stworzony przez Rafaela. Rafael byl mocno zainspirowany odkrytymi na poczatku XVI wieku freskami w rzymskim Domus Aurea. Istnieja liczne dokumenty potwierdzajace, ze zwrot groteska i arabeska sa rownoznaczne, miedzy innymi sa to artykuly opublikowane w 1757 i 1765 roku przez Cloude Henrie Vatelet (Grotesques) i przez Luisa Jacarta (Malarstwo) w encyklopedi Diderota i Alamberta. Wspomniane artykuly wskazuja na polaczenie miedzy nowym wyrazeniem artystycznym arabeska a terminem groteska. Na poczatku to nowe slowo pochodzilo od wloskiego "grotta" i nazywalo stan w jakim znajdowaly sie antyczne rzymskie rezydencje zanim odkryto je w ziemi.

Groteski w Domus Aurea zdj. www.lartestunjeudenfant.eklablog.com

Pierwsze arabeski w choreografii

W latach 90-tych XVIII wieku, wyrazenie "arabesque" wchodzi do jezyka tanca, w slad za moda na starozytna Grecje. Na poczatku jej znaczenie nie jest jednoznaczne, bardziej chodzi podkreslenie modnych tendencji. Pierwsze znaczenie choreograficzne arabeska osiaga w koncowce XVIII wieku gdy staje sie kompozycja figur imitujacych taniec w stylu antycznym.

Rzezba Mercurego. zdj. wikipedia.org

Arabeska jako ideal piekna

Jezyk tanca przyswoil znaczenie arabeski jako kompozycji choreograficznej imitujacej antyczne plaskorzezby. Priorytetem tamtych czasow bylo odwzorowanie idealu natury -  to sa fundamenty na ktorych Akademia Tanca budowala swoj system zasad w epoce Ludwika XIV.
Z punktu widzenia techniki tanca ta imitacja idealizujaca nature polegala na bacznej obserwacji ludzkiego ciala i przestrzeganiu naturalnych zasad ruchu. Wlasnie te priorytety przyczynily sie do powstania w technice tanecznej - "en dehors", "aplomb", opozycji ramion do nog i co sie z tym wiazalo asymetrycznego ustawienie ramion.

Arabeska i rewolucja

Gdy arabeska jako slad oddzialywania fascynacji greckimi idealami piekna,  pojawila sie w tancu wywolala rewolucje wsrod nowej generacji tancerzy i zdecydowany sprzeciw grona akademickiego,  ktore tych zmian nie akceptowalo. Sam Noverre na temat pozy arabeski, wyrazal sie pogardliwie jako  zbyt "cyrkowa sztuczka linoskoczkow" i z tego powodu uwazal, ze arabeski nie moga byc tolerowane w sztuce tanecznej.

15 lat pozniej Carlo Blasis - reformator szkoly francuskiej, zdecydowanie opowiadal sie za nowymi tredami w Akademi Tanca. W jego oczach elegancja i lekkosc arabeski byla bardzo poetycka.  W ksiazce jego autorstwa - "The Code of Terpsichore" (Londyn 1828) pojawiaja  sie pierwsze skodyfikowane pozy arabeski z ramionami otwartymi i wyciagnietymi na zewnatrz.

Pierwsze skodyfikowane arabeski przez C. Blasis - zdj. obvil.sorbonne-universite.fr

Arabeska i jej wspolczesna ewolucja

Obecnie arabeska jest jedną z podstawowych pozycji techniki baletowej ale arabeska, skodyfikowana pierwotnie przez Carlo Blasis, ewoluowała. Większość tancerzy przestrzega teraz technicznych podstaw i estetyki ustalonych przez Agrippinę Waganową, niekoniecznie o tym wiedząc. Jakie zmiany wprowadziła A. Waganowa do techniki arabeski i jakie było jej rozumowanie?

Arabeski wg. metody Cechetti - zdj. wikipedia.org

Poglądy Waganowej na arabeskę francuską i włoską

A. Waganowa wyjaśnia, w jaki sposób jej arabeski różnią się od (wówczas) arabesków francuskich i włoskich, używając pierwszej arabeski (zwanej także otwartą lub allongée). Waganowa uważała, że (wówczas) arabeski francuskie i włoskie miały poważne niedociągnięcia.

W jej opini francuska arabeska nie pozwala na zakończenie zwrotu. Szybka analiza pozycji potwierdzi jej obserwację: w arabesce francuskiej plecy pochylały się pasywnie do przodu, co oznacza, że ​​nie można użyć sily miesni pleców do zachowania pozycji. Uważała również, że francuska arabeska wyglądała zbyt ciezko, z górną częścią ciała biernie pochyloną do przodu, gdzie dodatkowo ramię pozostaje bez wyrazu w II pozycji.

Natomiast ​​włoska arabeska nie posiadala wlasciwej miękkości ze względu na wyprostowane plecy i jednoczesnie Waganowa zakwestionowała położenie ramienia za daleko do tylu. Dodatkowo włoska arabeska powodowała zgięte kolana, które Waganowa uwazala za nieestetyczne.

zdj. pinterest

 1. arabeska wg.Waganowej -  górna część ciała może przesuwać się do przodu, aby zapewnić przyjemniejszą linię wzrokową i dawac impuls miesniom do pracy w przod i gore.  Jednak, w przeciwieństwie do francuskiej arabeski, ciało nie pochyla się biernie do przodu, górna część ciała jest w pozycji "cambré" - zakrzywiona na wysokosci kręgosłupa piersiowego (linii talii) w górę. Innymi słowy, tancerz podciąga plecy, nie opada w przod i do dolu.

Waganowa umieszcza ramię tuż za regularną drugą pozycją, aby zapewnić napięcie mięśniowe w plecach. Ta wzmianka o napięciu mięśniowym poprzez określone umiejscowienie ramienia jest interesująca, mozemy się domyslac, że Waganowa sama przekonała się, że pewne umiejscowienie ramienia jest łatwiejsze do napinania poszczegolnych łańcuchów mięśniowych od jednego ramienia przez plecy do drugiego ramienia. Zasada ta jest niezbędna do skoordynowanej i lepszej praktyki tanecznej.

Waganowa koncentruje się głównie na wyrównaniu pleców. W swoim podręczniku „Zasady tanca klasycznego” podkreśla, że ​​bez dobrego wyrównania pleców nie osiagnie sie harmonijnej arabeski. Zaproponowane przez nią zmiany: w ułożeniu klatki piersiowej i ramion ma na celu pomóc tancerzowi miec silniejszy grzbiet i bardziej estetyczną pozycje.

Arabeska druga, trzecia i czwarta, opierają się na tych samych zasadach, jedynie ze zmianami nogi oporowej oraz ulozenia  ramienia.

Wbrew powszechnym przekonaniom Waganowa nie przedstawila zaproponowanych zmian,  jako sposóbu na podniesienie nogi wyżej. Wspomina, że ​​noga w arabesku ma 90˚ lub więcej, co wtedy było już standardem.

Obecnie panujaca moda wymaga by podonosic noge w arabesce wyzej niz 90°, jednak caly czas wymaga zachowania odpowiedniego ustawienia plecow.

Balet, ktory z natury jest technika bardzo precyzyjna, wymaga by wysokosc nog na jaka sa podonoszone byla dokladnie okreslona. W jezyku francuskim "hauteur" oznacza wysokosc, a "à la hauteur" odnosi sie do gestu podnoszenia nogi i trzymania jej pod katem 90°. Mozemy przez to rozumiec, ze wyrazenie "à la hauteur de la hanche" oznacza na wysokosci bioder - jest to wysokosc w ktorej noga jest idealnie rownolegla do podlogi.
Istnieje rowniez okreslenie "à la demi hauteur" co oznacza podniesienie nogi na 45°, co wcale nie oznacza ze podniesienie nogi do tej wysokosci jest latwe i nie stwarza trudnosci...  Czasami moze byc tak, ze ta niska arabeska na 45° jest bardziej piekna i ma wiecej wyrazu niz ta bardzo wysoka, np. Margot Fonteyn rzadko wykonywala wysokie arabeski, ktore uwazala za nie korzystne.

*