 |
| "Kopciuszek" Dorothe Gilbert zdj. L'Opera de Paris |
Paryz kocha Nurejewa i basta. Jezeli chcielibyscie zobaczyc klasyczne przedstawienie baletowe w paryskiej L'Opera to na bank bedzie ono w wersji Nurejewa, ktory "przerobil" wiekszosc wielkich tytulow klasycznych. Jest wiec "Jezioro Labedzie" w opracowaniu Nurejewa o ktorym juz pisalam i "Bajadera" i "Raymonda" i "Spiaca Krolewna" i nawet "Don Quichotte" wszystkie w opracowaniu Nurejewa, jest tez i "Kopciuszek" w choreorafi slynnego tancerza. Poniewaz wlasnie "Kopciuszka" mialam przyjemnosc ogladac, na paryskiej scenie, dlatego to o nim dzis opowiem. Przyznaje sie bez bicia, ze specjalna fanka tworczosci Nurejewa nie jestem ale akurat Kopciuszek w jego opracowaniu rzucil mnie na kolana i nadal trzyma w tej niewygodnej pozycji. Dlaczego? O tym za chwile.
Symbolika Kopciuszka
W czasach antycznych buty byly symbolem wolnosci. Tylko niewolnicy maszerowali boso. Buty wyznaczaja nie tylko status spoleczny, symolicznie wyrazaja rowniez zdolnosc do podejmowania samodzielnych decyzji. Dla mlodziutkiego Kopciuszka pantofelki sa symbolem tozsamosci. To dzieki zgubionemu pantofelkowi ksiaze moze znalezc Kopciuszka, a dzieki temu ze Kopciuszek zachowal swoj drugi pantofelek moze zostac rozpoznana i w ten sposob swoja tozsamosc potwierdzic. Ucieka z balu bedac mloda sluzaca a kiedy ponownie zaklada pantofelki symbolicznie przeistacza sie w kobiete.
"Kopciuszek" - geneza
Za protoplaste histori dzisiejszego "Kopciuszka" uwaza sie bohaterke powiesci "Roznych histori" (fr. L'Historie variée) autorstwa greckiej pisarki Claude Elen (zyjacej miedzy 170 a 230 rokiem naszej ery), opowiada ona historie egipskiej kurtyzany Rhodopis, ktorej podczas kapieli orzel porywa buty by zaniesc je faraonowi.
W roku 1697 Charles Perrault i Claude Barbin publikuja ksiazke "Historie i bajki minionych czasow" (fr. "Histories ou Contes du temps passé) ktora zawiera 8 bajek w tym rowniez opowiadanie pt: "Kopciuszek i szklany pantofelek".
Bracia Grimm, Jacob i Wilhelm, publikuja w Berlinie w 1812 roku, zbior opowiadan ludowych pt. "Historie z dziecinstwa". Ta wersja Kopciuszka ma przeslanie umoralniajace, zle siostry Kopciuszka zostaja ukarane i na koniec opowiadania slepna.
W 1813 roku francuz Louis Dupont - mistrz baletu Opery Wiedenskiej, ulozyl pierwsza wersje choreograficzna Kopciuszka. Inni choreografowie np. Albert i Charles-Louis Didelot podchwycili ten temat i w pierwszej polowie XIX wieku wystawili swoje wersje Kopciuszka, z muzyka Ferdynanda Sor.
W Rzymie w 1817 roku Gioacchino Rossini tworzy opere pt. "La Cenerentola, ossia la bontà in trionfo" (pl."Kopciuszek, triumf dobroci")
W 1893 roku dla baletu Maryjskiego, odnowiona i wzboacona wersje Kopciuszka tworza Marius Petipa, Lew Ivanow i Enrico Cecchetti.
Kiedy Siergiej Prokofiew po osiemnastu latach emigracji wraca do Zwiazku Radzieckiego, w 1940 roku na prosbe choreografa Konstantyna Sergijewa rozpoczyna prace nad muzyka do baletu Kopciuszek. Z powodu trwajacej wojny, nowy Kopciuszek zostaje wystawiony dopiero w 1945 roku w Moskwie w teatrze Bolszoj w choreorafi Rostyslawa Zahkarowa.
1950 roku studio Disneya tworzy film animowany Kopciuszek. Jest to nowa wersja poprzedniego krotkometrazowego filmu z 1922 roku pod tym samym tytulem.
Tu ciekawostka: W filmie Disneya jest scena, w ktorej ksiaze zaklada na stope Kopciuszka szlany pantofelek. Poszukujac materialow do tego artykulu natknelam sie w zrodlach francuskich na ciekawa dyskusje, w ktorej sugerowano, ze w bajce wcale nie chodzilo o szklane pantofelki tylko o pantofelki zrobione z futra. Po francusku VERRE oznacza szklo ale VAIR - to futro z pewnego rodzaju wiewiorki, wymawia sie oba slowa tak samo. Nawet zostalo przeprowadzone badanie opublikowane w Journal of Physics Special Topics zatytułowane "Shattered Dreams Cinderelli", ktore obala mit szklanych pantofelkow. Według badaczy szklane pantofelki nie dosc, ze sa bardzo malo komfortowe dla stop to przede wszytskim takie buty nie byly by w stanie utrzymac ciezaru doroslej kobiety! Maksymalna wysokosc obcasow w takich butach wynosi 1,15 cm. Z drugiej strony szklo nie jest na tyle eleastyczne by znoscic naprezenia jakie powstaja podczas chodzenia, nie mowiac juz o tancu.
Tak wiec Kopciuszek powinien nosic nie szklane a futrzane pantofelki. Tylko czy wowczas bajka byla by taka romantyczna gdyby ksiaze zalozyl na stope Kopciuszka futrzane kapcie? A jak by to wygladalo gdy w filmie Disneya lesne zwierzeta pomagaja sie przebrac Kopciuszkowi w suknie balowa i przynosza mu pantofle wykonane z futra wiewiorki???
W 1985 roku Opera w Lyonie prezentuje wersje Kopciuszka w opracowaniu francuskiej choreograf Maguy Marin. Tu historia Kopciuszka zostal przeniesiona do sklepu z zabawkami, ich swiat jest okrutny a szczesliwe dziecinstwo pochlania spolecznstwo konsumpcyjne.
Tu ciekawostka - ta wersja zostala wydana na DVD, w 2010, przez wydawnictwo Agora jako odcinek seri pt."Balet i Taniec". Posiadam cala ta serie i zawarta w niej rowniez powyzsza wersja Kopciuszka, rozumiem przeslanie ktore chciala wyrazic choreograf ... ale ta wersja jest .... hyyym dla prawdziwych koneserow sztuki i zdecydowanie odradzam prezentowanie jej wrazliwym dzieciom.
W 1986 roku Rudolf Nurejew tworzy swoja wersje Kopciuszka w L'Opera de Paris, glowna role tanczy Sylvie Guillem, a w role rezysera filmowego wciela sie sam choreograf czyli Nurejew.
Swiatla Hollywood
Rudolf Nurejew opierajac sie na starej sprawdzonej histori z przeslaniem i refleksja nad moralnoscia, postanowil stworzyc postac bardziej prawdziwego, ludzkiego Kopciuszka, chcial zerwac z tradycja zwyklej ludowej bajki i nierealnych postaci. Troche w tym nasladuje Frederica Ashtona, ktory do narracji wprowadzil rys satyryczny, Kopciuszek Nurejewa momentow humorystycznych rowniez zawiera bardzo wiele. Przychylajac sie do propozycji scenorafa Petrika Ionesco, przenosi historie bajki do swiata Hollywood lat 30-tych XX wieku by dzieki temu moc swobodnie wyrazic swoja fascynacje wielkimi pionierami kina takimi jak Erich von Stroheim, Friedrich Murnau, Ernst Lubitsch, Siergiej Eisentein czy Marcel Carné.
Muzyka Siergieja Prokofiewa
Prokofiew urodzil sie 11 kwietnia 1891 roku na Ukrainie. Studiowal w Konserwatorium Muzycznym w Sankt Petersburgu pod kierunkiem m.in. Rimskiego-Korsakowa. Prokofiew jako pianista-kompozytor interesowal sie muzyka wspolczesna gdzie jego innowacyjny i radykalny styl bardzo sie wyroznial.
W 1918 roku pomimo swojej sympati dla rewolucji bolszewickiej opuszcza Rosje i wyjezdza do USA. Przez dziesiec lat podrozuje pomiedzy USA, Francja i Niemcami. W tym okresie powstaje miedzy innymi muzyka do baletu Syn Marnotrawny (1929r.)
Od 1927 roku regularnie wraca do Rosjii by ostatecznie w 1936 roku przyjac obywatelstwo radzieckie i osiasc tam na stale.
Co ciekawe przez wiele lat Prokofiew nie byl zainteresowany tworzeniem muzyki baletowej, srodowisko w ktorym sie obracal uwazalo taniec za prosta rozrywke. Sytuacja ulegla zmianie gdy jeden z jego nauczycieli Nikolas Czerepin zapoznaje go z Diagilewem, latem 1914 roku.
O muzyce do Kopciuszka Prokofiew mowil "Chcialem w tej muzyce wyrazic przede wszystkim milosc Kopciuszka i ksiecia, narodziny i rozkwit tej milosci, wszystkie problemy i przeszkody jakie to uczucie napotykalo az do jego realizacji. Probowalem, w sposob czytelny dla widza, namalowac rozne postacie: slodkiego i zamyslonego Kopciuszka, lekliwego ojca, wscieklej macochy, samolubnych siostr, mlodego ksiecia pelnego namietnosci...".
W muzyce Kopciuszka mozemy znalezc magiczna atmosfere otaczajaca dobra wrozke, dwanascie postaci jako symbol wybijajacej polnocy aby ostrzec Kopciuszka ze czas wracac do domu, sceny ktore pokazuja konsekwentne poszukiwania prowadzone przez ksiecia, poezje natury uosabiana przez 4 wrozki symbolizujace pory roku...
Muzyka w tym balecie ma trzy podstawowe tematy:
- pierwszy opisuje Kopciuszka jako biedna nekana i zle traktowana sierote
- drugi to Kopciuszek szczesliwy, pelna nadzieii
- trzeci to temat pelen spelnionej milosci i szczescia.
Dlaczego TEN Kopciuszek mnie urzekl?
Zacznijmy od tego, ze uwielbiam styl Art Deco (zaraz obok Bauhausu), uwielbiam architekture i ogolna estetyke tamtego okresu. Rozkwit Art Deco przypadal na lata 20 i 30 XX wieku, byl wyrazem sprzeciwu przeciw secesji (Art Nouveau - tez lubie ale mniej ;) ) Chrakteryzowal sie geometyzacja form. Ale lata rozkwitu Art Deco to rowniez lata, zachwytu nad rozwijajaca technika i mechanizacja zycia i spoleczenstwa - szybsze pociagi, samoloty, pierwsze drapacze chmur...
Muzyka do Kopciuszka napisana przez Prokofiewa, ktory tworzyl ja w okresie II-giej wojny swiatowej, jest zupelnie inna od muzyki np. Czajkowskiego do Spiacej Krolewny. Muzyka Czajkowskiego, jest lekka, delikatna, marzycielska i slodka jak pianki Marshalmallows, ta muzyka idealnie pasuje do bajkowych krolewien, ksiazat, wrozek...
Jednak muzyka Prokofiewa ma zupelnie inny styl, w moim odczuciu jest ona chlodna, zdystansowana, wrecz brzmi metalicznie i nie mam tu na mysli tego ze jest brzydka i mi sie nie podoba - jest zupelnie inna.
Z tego powodu wersje przedstawien Kopciuszka z bajkowymi krolewnami i ksieciem, nigdy... no jakos tak sie nie zgrywaly, ta fonia z wizja cos nie pasowala do siebie, byl zgrzyt.
W wersji Nurejewa wreszcie wszytsko do siebie harmonijnie pasuje ta chlodna, metaliczna muzyka i ten zgeometryzowany styl Art Deco, w czasach rozwoju przemyslu, to po prostu jest logiczne! Do tego pasujace zlote lata Hollywood i wielkie gwiazdy filmowe bozyszcza tlumow Greta Garbo, Rudolf Valentino, Marlena Dietrich...
Zachwycajaca tez jest scenografia, (ktora niestety ginie na nagraniach telewizyjnych) kazdorazowe podniesienie kurtyny po zmianie dekoracji wywolywalo ciche westchnienie "wow" wsrod publicznosci. Dech zapieraly zwlaszcza monstrualnych wielkosci "pin-up girls" umieszczone z prawej strony sceny oraz pojawienie sie olbrzymiego King-Konga ze swiecacymi na czerwono oczami. (Tak, wiem czlowiek pozostaje dzieckiem cale zycie) :)
Tak jak uwazam, ze np. Jezioro Labedzie w wersji Nurejewa, juz sie troche zakurzylo i przydalo by sie je odswiezyc tak Kopciuszek w moim odczuciu jest absolutnie genialny i podnadczasowy. Ubolewam tylko ze jest malo popularny bo jest idealny i jest to najlepsza wersja Kopciuszka jaka obejrzalam i na pewno, jak tylko bedzie okazja wybiore sie na niego ponownie.
***
Akcja - libretto
Akt I
Hollywood, w poblizu Los Angeles, w latach 30-tych.
Bar-bufet prowadzony przez ojca Kopciuszka.
Szefem baru jest druga zona, ktora poslubil po smierci matki Kopciuszka.
- Macocha i przyrodnie siostry szyja, w oddali Kopciuszek sprzata.
- Siostry sie sprzeczaja.
- Kopciuszek pozostawiony sam sobie marzy o innym zyciu.
- Pojawia sie pijany ojciec, Kopciuszek probuje wyrwac mu z rak butelke z alkoholem. Scene bacznie obserwuje macocha i jej corki, wkraczaja do akcji, sa bardzo agresywne.
- Nagle pojawia sie ranny w wypadku na ulicy producent filmowy (wrozka), mowi ze jest sam i ze potrzebuje pomocy, tylko Kopciuszek okazuje mu serdecznosc i pomoc, przykuwajac przy tym jego uwage.
- Poslancy wnosza nowe sukienki dla siostr.
- Lekcja tanca, przychodzi nauczyciel tanca aby przecwiczyc z siostrami ich uklad taneczny. Kopciuszek patrzy na nie z zazdroscia.
- Gdy wszyscy wychodza Kopciuszek odtwarza kroki taneczne.
- Macocha i siostry odjezdzaja na bal.
- Kopciuszek marzy o balu. Zaklada wiszace na wieszaku ubrania ojca i przeistacza sie w postac z filmow.
- Pojawia sie wrozka-producent filmowy, ktory zabiera Kopciuszka i prezentuje jej pokaz sukni wiosennych, letnich, jesiennych i zimowych by wybrala sobie sukienke na bal.
- Producent pokazuje Kopciuszkowi mechanizm zegara i ostrzega ja, ze przed wybiciem polnocy musi wrocic do domu.
- Rozpoczyna sie film-bal.
- Kopciuszek odjezdza limuzyna.
Akt II
Studio filmowe.
- Klotnia rezysera i jego asystenta.
- Scena pierwsza - scena komiczna - ucieczka wieznia i poscig straznikow.
- Scena druga - burleska - Przebrani mezczyzni udaja scene balu.
- Scena trzecia - dramatyczna - na scenie pojawia sie ogromny King-Kong.
- Thaitanki tancza nieswiadome niebezpieczenstwa ktore im grozi
- Indianie skladaja w ofierze dla King-Konga jedna z mlodych, thaitanskich tancerek.
- Producent wygania wszystkich z planu, teraz pojawia sie gwiazdor filmowy.
- wejscie rodziny Kopciuszka, taniec siostr ktore probuja poderwac przystojnego aktora.
- Mazurek - maestro cwiczy choreografie z zespolem i z siostrami, te nie okazuja sie byc utalentowane.
- W blysku fleszy, przybywa Kopciuszek, piekny jak gwiazda filmowa zwraca na siebie uwage wszystkich a przede wszystkim przystojnego gwiazdora.
- Maestro cwiczy choreografie z Kopciuszkiem w trakcie przerwy zespolu
- Solo Kopciuszka
- Solo aktora-ksiecia.
- Przerwa, czas na poczestunek.
- Trzy pomarancze. Siostry tancza i probuja zwrocic na siebie uwage przystojnego gwiazdora.
- Pas de deux - Kopciuszek i gwiazdor zakochuja sie w sobie.
- Akcja - krecimy scene.
- Wybija polnoc, Kopciuszek ucieka.
Akt III
- Wszyscy szukaja Kopciuszka, znajduja jedynie zgubiony pantofel.
- Gwiazdor postanawia szukac Kopciuszka po calym swiecie.
- Hiszpanska tawerna - tu Kopciuszka nie ma.
- Chinska knajpa - tu Kopciuszka nie ma.
- Rosyjski kabaret - tu tez nie ma Kopciuszka.
- W domu Kopciuszek wspomina miniony wieczor.
- Siostry sie budza, macocha i ojciec wracaja, powraca tez szara rzeczywistosc.
- Nagle drzwi baru otwieraja sie i pojawia sie w nich gwiazdor, trzyma w dloniach piekny bucik.
- Gwiazdor chce sprobwac zalozyc but siostrom oraz macosze - nie pasuje.
- Kopciuszek wyciaga ukryty but i przynosi go.
- Aktor jest zachwycony, ze wreszcie odnalazl ukochana.
- Producent filmowy korzysta z okazji by Kopciuszek podpisal swoj pierwszy kontrakt.
- Szczesliwy koniec - Kopciuszek tanczy razem z aktorem.
*
Ten spektakl nagrany w 1987 roku, w pelnym wymiarze jest dostepny na YouTube.
W roli Kopciuszka wspaniala Sylvie Guillem, a w roli producenta filmowego - wrozki sam Rudolf Nurejew, ale tancza tu rowniez inni znakomici tancerze.
Wada tego przedstawienia jest jednak dosc slaba jakosc nagrania.
Obecnie w internecie mozna znalezc rowniez nowsza wersje tego przedstawienia, zarejstrowana w 2018 roku w Opera Bastillie. Dostepna jest na kanale ARTE Polska do 22.05.2020.
W rolach glownych wystepuja:
Valentine Colasante jako Kopciuszek, Karl Paquette jako Aktor-Gwiazdor a w roli zlych siostr mozemy podziwiac Ludmile Pagliero oraz Dorothée Gilbert.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz